2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun Ek 4. Maddesinin Uygulama Alanına İlişkin Aydınlatıcı Bir Yargıtay Kararı

Yargıtay 5. Hukuk Dairesi         2023/7124 E.  ,  2023/8021 K.

“İçtihat Metni”

I. BAŞVURU
1.Başvurucu davalı TEDAŞ vekili dilekçesinde; 26.11.2022 tarihli ve 32025 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 16.11.2022 tarihli ve 7421 Sayılı Vergi Usul Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 5 inci maddesi ile 2942 sayılı Kanun’a ek madde 4 ün eklendiğini, buna göre emredici bu hüküm gereği idarelerin davalı olduğu başta kamulaştırmasız fiili ve/veya hukuki el atmadan kaynaklanan tazminat davaları olmak üzere 2942 sayılı Kanun kapsamında açılan tüm davalara ilişkin mahkeme ve icra harçlarının maktu olarak belirlenmesi gerektiğini, 2942 sayılı Kanun’a eklenen ek madde 4 hükmünün yürürlük tarihinden sonraki bölge adliye mahkemelerinin kesin nitelikteki kararları arasında uyumsuzluk ortaya çıktığını, birçok bölge adliye mahkemesi tarafından, kamulaştırmasız el atmadan kaynaklanan tazminat davalarında tarafların talepleri olmasa da harçlara ilişkin hükümlerin kamu düzenine ilişkin olması ve emredici nitelikte olması nedeniyle nispi harca hükmedilen asliye hukuk mahkemelerinin kararları hakkında kaldırma kararı verildiğini; ancak Diyarbakır Bölge Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesi ve 9. Hukuk Dairesi tarafından kamu düzenine ilişkin ve emredici nitelikteki 2942 sayılı Kanun’un ek 4 üncü maddesinin üçüncü fıkrası hiçe sayılarak istinaf incelemesi sonucunda esastan ret kararları verildiğini, 2942 sayılı Kanun’un ek 4 üncü maddesinin üçüncü fıkrasına uygun Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesinin 22.02.2023 tarihli ve 2022/3216 Esas, 2023/223 Karar sayılı kesin nitelikteki kararı, Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesinin 30.12.2022 tarihli ve 2022/651 Esas, 2022/3044 Karar sayılı kesin nitelikteki kararı, Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesinin 26.12.2022 tarihli ve 2022/1369 Esas, 2022/3791 Karar sayılı kesin nitelikteki kararı, Van Bölge Adliye Mahkemesi 1. Hukuk Dairesinin 01.12.2022 tarihli ve 2021/3094 Esas, 2022/2154 Karar sayılı kesin nitelikteki kararı ile Diyarbakır Bölge Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesinin 13.05.2022 tarihli ve 2020/2930 Esas, 2022/980 Karar sayılı kesin nitelikteki kararı arasındaki uyuşmazlığın giderilmesi için 5235 Sayılı Adli Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun’un 35 inci maddesinin üçüncü fıkrası gereği; Diyarbakır Bölge Adliye Mahkemesi Başkanlar Kurulu aracılığı ile talep hakkında karar alınmak üzere dava dosyasının Yargıtay’ın ilgili hukuk dairesi başkanlığına gönderilmesini vekaleten talep etmiştir.

II. BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ HUKUK DAİRELERİ BAŞKANLAR KURULU KARARI
Diyarbakır Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Daireleri Başkanlar Kurulunun 03.05.2023 tarihli ve 2023/27 Esas, 2023/27 Karar sayılı kararı ile kesin nitelikteki farklı bölge adliye mahkemesi daireleri arasında uyuşmazlık bulunduğu, 2942 sayılı Kanun’a eklenen Ek 4 üncü maddesinin üçüncü fıkrasının “Bu Kanun kapsamında açılan davalarda verilen bedel ve tazminat kararlarına ilişkin mahkeme ve icra harçları davalı idare tarafından ödenmek üzere maktu olarak belirlenir” hükmünü ihtiva ettiği, 04.11.1983 tarihinden sonra fiilen el atılan taşınmazlar yönünden kamulaştırmasız el atma davalarının dayanağının 2942 sayılı Kanun olmayıp 16.05.1956 tarihli ve 1-6 sayılı Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı olması sebebiyle 2942 sayılı Kanun’un Ek 4 üncü maddesinin bu davalarda uygulanma imkanı bulunmadığı ve bu sebeple harcın nispi alınması gerektiği görüşü ile uyuşmazlığın çözümü için Yargıtay 5. Hukuk Dairesine başvurulmasına karar verilmiştir.

III. UYUŞMAZLIĞIN GİDERİLMESİ İSTEMİNE KONU KARARLAR
A. Diyarbakır Bölge Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesinin 13.05.2022 Tarihli ve 2020/2930 Esas, 2022/980 Karar Sayılı Kararı
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile kamulaştırmasız el atılarak üzerine pilon dikilip enerji nakil hattı geçirilen taşınmazın pilon yeri bedeli ile irtifak hakkı karşılığının tahsili istemine ilişkin davada İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne, el atma 04.11.1983 tarihinden sonra olduğundan nispi harç tahsiline karar verilmiş, davalı idare vekilince yapılan istinaf başvurusunun esastan reddi ile nispi istinaf karar ve ilam harcının tahsiline karar verilmiştir.

B. Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesinin 22.02.2023 Tarihli ve 2022/3216 Esas, 2023/223 Karar Sayılı Kararı
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile kamulaştırmasız el atılan taşınmaz bedelinin tahsili istemine ilişkin davada İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne, nispi karar ve ilam harcının davalı idareden tahsili ile Hazineye gelir kaydına karar verilmiş, davalı idare vekilinin istinaf başvurusu üzerine yapılan incelemede 26.11.2022 tarihli ve 32025 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 16.11.2022 tarihli ve 7421 Sayılı Vergi Usul Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 5 inci maddesi ile 2942 sayılı Kanun’a ek 4 üncü maddesi gereğince maktu harç alınması gerektiğinden, istinaf başvurusunun kısmen kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak harç yönünden düzeltilerek yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kabulüne ve maktu istinaf karar ve ilam harcı alınmasına karar verilmiştir.

C. Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesinin 30.12.2022 Tarihli ve 2022/651 Esas, 2022/3044 Karar Sayılı Kararı
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile kamulaştırmasız el atılarak enerji nakil hattı geçirilen taşınmazın irtifak hakkı karşılığının tahsili istemine ilişkin davada İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiş, davalı idare vekilinin istinaf başvurusu üzerine yapılan incelemede başvurunun esastan reddine, yürürlüğe giren yasal düzenleme gereği maktu istinaf başvuru harcı alınması gerektiğinden fazla yatırılan harcın iadesine karar verilmiştir.

D. Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesinin 26.12.2022 Tarihli ve 2022/1369 Esas, 2022/3791 Karar Sayılı Kararı
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile kamulaştırmasız el atılarak enerji nakil hattı geçirilen taşınmazın irtifak hakkı karşılığının tahsili istemine ilişkin ilişkin davada İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne, nispi karar ve ilam harcının davalı idareden tahsili ile Hazineye gelir kaydına karar verilmiş, davalı idare vekilinin istinaf başvurusu üzerine yapılan incelemede 26.11.2022 tarihli ve 32025 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 16.11.2022 tarihli ve 7421 Sayılı Vergi Usul Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 5 inci maddesi ile 2942 sayılı Kanun’a ek 4 üncü maddesi gereğince maktu harç alınması gerektiğinden, istinaf başvurusunun esastan reddi ile kamu düzenine aykırılık hali resen gözetilerek İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak harç yönünden düzeltilerek yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kabulüne ve maktu istinaf karar ve ilam harcı alınmasına karar verilmiştir.

E. Van Bölge Adliye Mahkemesi 1. Hukuk Dairesinin 01.12.2022 Tarihli ve 2021/3094 Esas, 2022/2154 Karar Sayılı Kararı
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile kamulaştırmasız el atılarak enerji nakil hattı geçirilen taşınmazın irtifak hakkı karşılığının tahsili istemine ilişkin ilişkin davada İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne, nispi karar ve ilam harcının davalı idareden tahsili ile Hazineye gelir kaydına karar verilmiş, taraf vekillerinin istinaf başvurusu üzerine yapılan incelemede 26.11.2022 tarihli ve 32025 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 16.11.2022 tarihli ve 7421 Sayılı Vergi Usul Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 5 inci maddesi ile 2942 sayılı Kanun’a ek 4 üncü maddesi gereğince maktu harç alınması gerektiğinden, istinaf başvurularının kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak harç yönünden düzeltilerek yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kabulüne ve maktu istinaf karar ve ilam harcı alınmasına karar verilmiştir.

IV. GEREKÇE
A. Uyuşmazlık
Uyuşmazlık, 26.11.2022 tarihli ve 32025 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 16.11.2022 tarihli ve 7421 Sayılı Vergi Usul Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 5 inci maddesi ile 2942 sayılı Kanun’a ek 4 üncü maddesinin üçüncü fıkrasında yer alan düzenlemenin 04.11.1983 tarihinden sonra fiilen el atılan taşınmazlar hakkında açılan davalarda uygulanıp uygulanmayacağına ilişkindir.

B. İlgili Hukuk
1. Bölge adliye mahkemelerinin benzer olaylarda kesin nitelikteki kararları arasındaki uyuşmazlığın giderilmesi isteminin hukuki dayanağı, 5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun’un 35 inci maddesinde yer alan düzenlemedir.

2. 26.11.2022 tarihli ve 32025 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 16.11.2022 tarihli ve 7421 Sayılı Vergi Usul Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 5 inci maddesi ile 2942 sayılı Kanun’a ek 4 üncü maddesinin üçüncü fıkrası şöyledir;
“Bu Kanun kapsamında açılan davalarda verilen bedel ve tazminat kararlarına ilişkin mahkeme ve icra harçları, davalı idare tarafından ödenmek üzere maktu olarak belirlenir.”

3. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1956/1 Esas, 1956/6 Karar sayılı kararının ilgili bölümü şöyledir: “… Usûlü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, esas itibarıyla, gayrimenkulünü yola kalbeden amme hükmi şahsiyeti aleyhine meni müdahale davası açmağa hakkı olduğuna, ancak dilerse bu fiili duruma razı olarak, mülkiyet hakkının amme hükmi şahsiyetine devrine karşılık gayrimenkulünün bedelinin tahsilini de dava edebileceğine ve isteyebileceği bedelin de mülkiyet hakkının devrine razı olduğu tarih olan dava tarihindeki bedel olduğuna 16.05.1956 tarihinde ilk toplantıda ittifakla karar verildi.”

C. Değerlendirme

1.Uyuşmazlığın giderilmesi istemine konu davalar 04.11.1983 tarihinden sonra fiilen el atılan taşınmazlar yönünden açılan kamulaştırmasız el atma taleplerine ilişkindir. 04.11.1983 tarihinden sonra kamulaştırma yapılmaksızın el konulan taşınmazlar hakkında açılan davalara ilişkin 2942 sayılı Kanun’da yasal düzenleme bulunmamaktadır. Bu davaların yasal kaynağını Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1956/1 Esas, 1956/6 Karar ile 16.05.1956 tarihli ve 1954/1 Esas, 1956/7 Karar sayılı kararlarından aldığı nazara alındığında, 26.11.2022 tarihli ve 32025 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 16.11.2022 tarihli ve 7421 Sayılı Vergi Usul Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 5 inci maddesi ile 2942 sayılı Kanun’a ek 4 üncü maddesinin üçüncü fıkrasının 04.11.1983 tarihinden sonra fiilen el atılan taşınmazlar için açılan davalarda uygulanma imkanı bulunmamaktadır.

2. Bu durumda Diyarbakır Bölge Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesinin 13.05.2022 tarihli ve 2020/2930 Esas, 2022/980 Karar sayılı kararında benimsenen uygulama doğrultusunda uyuşmazlığın giderilmesi gerekir.

V. KARAR
1. 26.11.2022 tarihli ve 32025 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 16.11.2022 tarihli ve 7421 Sayılı Vergi Usul Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 5 inci maddesi ile 2942 sayılı Kanun’a ek 4 üncü maddesinin üçüncü fıkrasının 04.11.1983 tarihinden sonra fiilen el atılan taşınmazlar için açılan davalarda uygulanamayacağının kabulü ile 5235 sayılı Adli Yargı İlk Derece Mahkemeleri İle Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanunun, “Başkanlar kurulunun görevleri” kenar başlıklı 35 inci maddesi gereğince; Diyarbakır Bölge Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesi, Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesi, Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesi, Van Bölge Adliye Mahkemesi 1. Hukuk Dairesinin kesin nitelikte kararları arasındaki uyuşmazlığın bu şekilde giderilmesine,

2. Dosyanın Diyarbakır Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Daireleri Başkanlar Kuruluna gönderilmesine,

3. Karardan bir örneğin Bölge Adliye Mahkemelerinin hukuk dairelerine bildirilmesi için Hâkimler ve Savcılar Kurulu Genel Sekreterliğine gönderilmesine,

28.09.2023 tarihinde oy birliğiyle kesin olarak karar verildi.